دَرخودماندِگی، که معادل انگلیسی آن واژه اوتیسم می باشد، نوعی اختلال رشدی (از نوع روابط اجتماعی) است که با رفتارهای ارتباطی، کلامی غیرطبیعی مشخص می‌شود. علائم این اختلال تا پیش از سه سالگی بروز می‌کند و علّت اصلی آن ناشناخته‌است.
این اختلال در پسران شایع‌تر از دختران است. وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و سطح تحصیلات والدین نقشی در بروز درخودماندگی ندارد. این اختلال بر رشد طبیعی مغز در حیطه تعاملات اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی تأثیر می‌گذارد. کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم، در ارتباطات کلامی و غیر کلامی، تعاملات اجتماعی و فعالیت‌های مربوط به بازی، مشکل دارند. این اختلال، ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای آنان دشوار می‌سازد.
در بعضی موارد رفتارهای خودآزارانه و پرخاشگری نیز دیده می‌شود. در این افراد حرکات تکراری (دست زدن، پریدن) پاسخ‌های غیرمعمول به افراد، دلبستگی به اشیا و یا مقاومت در مقابل تغییر نیز دیده می‌شود و ممکن است در حواس پنجگانه (بینایی، شنوایی، بساوایی، بویایی و چشایی) نیز حساسیت‌های غیر معمول دیده شود. هستهٔ مرکزی اختلال در درخودماندگی، اختلال در ارتباط است.
اوتیسم یک بیماری نیست ، بلکه یک اختلال نافذ رشد و اختلال درعملکرد مغز است .
افراد اوتیستیک عموما 3 نوع ویژگی را در رفتار های خود نشان می دهند :
روابط اجتماعی ضعیف ، مشکلاتی در ارتباط کلامی و غیر کلامی و نیز علائق و فعالیت های محدود .
عمدتا این علائم در سه سال اول زندگی بروز می کند و به نظر می رسد که در سراسر زندگی ادامه پیدا می کند . روش خاص درمان دارویی برای درمان اوتیسم وجود ندارد ، ولیکن شروع زودتر آموزش در زمینه های متفاوت ضروری است . چرا که ممکن است باعث بهبودی رشد اجتماعی و کاهش رفتارهای نامطلوب گردد و کمک کند افراد اوتیسم بتوانند زندگی عادی داشته باشند.
طبق آمار ها و بررسی های انجام شده در این زمینه، از هر 10 هزار نفر ، 10 الی 20 نفر مبتلا به اوتیسم هستند که این آمار بستگی به تشخیص معیارهای قابل استفاده دارد ، گاهی اختلالات مشابه موجب می شود ، 2 تا 3 برابر ، به آمار افزوده شود .
همانطور که اشاره شد نسبت پسرهای اوتیسم 4 برابر بیشتر از دخترها است و این اختلال بین تمام نژادها و همه طبقات جهان ، با شدت متفاوت به چشم می خورد و رابطه ای با نژاد، طبقه اجتماعی، نوع تربیت کودک، شیوه رفتاری والدین و ... ندارد.
این رفتارها ممکن است در طولانی مدت از کودک سر بزند و این نشان گر این واقعیت باشد که تغییر اینگونه رفتارها کار مشکلی است و لذا از سوی افرادی که با او زندگی می کنند و درمانگران و مربیان آموزشی او تلاش مضاعفی را می طلبد . انواع خیلی ضعیف آن ، مشابه یک اختلال شخصیتی همراه با ناتوانی در یادگیری است.
بنابراین اوتیسم یک اختلال نافذ رشد است ، بعضی از پزشکان برای افراد اوتیسم از واژه ی اختلال حواس استفاده می کنند ، چرا که دامنه دقت و توجه آنها پایین و علائم شان متفاوت است.
بیش از نیمی از کودکان اوتیستیک قادر نیستند از زبان به عنوان وسیله اصلی برقراری ارتباط با سایرین استفاده نمایند. عدم به کار بردن ضمیر "من" از ویژگی های کلامی این کودکان است. از مسائل دیگر تکلمی، تکرار کلمات و جملات اطرافیان است که اصطلاحا به این ویژگی "اکو لالیا" می گویند.
نکته قابل توجه این می باشد که اوتیسم یک بیماری روانی نیست و کودکان مبتلا به اوتیسم کودکانی نیستند که خود رفتارهایشان را انتخاب کرده باشند، به علاوه هیچ عامل روان شناختی خاصی در خصوص ایجاد علائم اوتیسم در کودک شناخته نشده است.
تعدادی از کودکان که اوتیسم در آنها زود تشخیص داده شود ، اگر مداخلات جدی شامل رفتار درمانی ، گفتار درمانی، کار درمانی، بازی درمانی، درمان های روان شناختی و دارو درمانی دریافت کنند ، می توانند جلوی پیشرفت علائم را بگیرد و زندگی عادی را دنبال کنند . متاسفانه همه افراد مبتلا زود تشخیص داده نمی شوند و چنین اقداماتی در موردشان انجام نمی شود و در نتیجه نمی توانند به زندگی عادی ادامه دهند .
- برجسته ترین علائم اوتیسم :
برجسته ترین و بارزترین علائم فرد اوتیسم مربوط به بی ثباتی خلق و عواطف این کودکان است . در بیشتر این کودکان تغییرات ناگهانی خلق دیده می شود و اطرافیان این کودکان با این روند رفتاری روبرو می باشند .
رفتار هایی از قبیل خنده و یا گریه بدون دلیل آشکار دارند (البته این خنده ها و گریه ها برای خود آنها شاید بی دلیل نباشد). گروه دوم از علائم بارز آنها واکنش هایی است که به محرک های حسی نشان می دهند .
نسبت به محرک های حسی مثل صدا، بو، گرما، سرما، تماس پوستی، درد و ... واکنش غیر معمول و متفاوت نشان می دهند . این واکنش ممکن است واکنش تضعیف شده یا تشدید شده باشد، به طور مثال یک کودک اوتیسم در شرایط واکنش تضعیف شده نسبت به آن میزان از گرما که پوست را می سوزاند عکس العمل نشان نمی دهد و یا در شرایط واکنش تشدید یافته یک تماس پوستی ساده مانند دست دادن، نوازش کردن یا در آغوش کشیدن او برایش یک تجربه دردناک می باشد . حتی ممکن است جایی از بدنشان زخمی شده باشد و درد هم داشته باشد ولی اصلاً هیچ واکنشی نشان ندهند یا بر عکس .
ممکن است به طور انتخابی برخی از صحبت های خطاب به خود را ناشنیده بگیرند و به نظر برسد که اینها اصلاً نمی شنوند و یا به اشتباه به عنوان افراد ناشنوا تلقی شوند . در حالیکه آنها فقط توجه و تمرکز کافی جهت دریافت آن پیام را ندارند و در نتیجه هیچ گونه عکس العملی به صدا یا صدا های شنیده شده نشان ندهند.ممکن است مسحور صدای خاصی مثل ساعت مچی، صدای خواننده ای خاص، تیتراژ یک برنامه تلویزیونی، آهنگ یک آگهی بازرگانی، صدای یک شئ یا یک موقعیت خاص و... شوند یا به آلات موسیقی یا هر وسیله دیگری واکنش خاصی نشان دهند ، به این صورت که به آن علاقه دارند و از آن لذت می برند .
این کودکان اغلب از تحریک سیستم دهلیزی مغزی و شنیداری لذت می برند (که یکی از راه های کمک به آنها می باشد) . یکی از علائم واضح در این کودکان این است که دور خود می چرخند ، بی دلیل و به طور مداوم _ برای مدت طولانی_ بالا و پایین می پرند، بی هدف و با سرعتی خاص روی یک خط و مسیر خاص رفت و آمد می کنند و دست های خود را با سرعتی ثابت تکان می دهند از این رفتار ها لذت هم می برند . همه ی اینها مربوط به گروه واکنش به محرک های حسی است و یک سری دیگر از علائم رفتارهای کلیشه ای است که آنها دارند .
اسباب بازی ها و اشیاء خاص را برای بازی و شناخت انتخاب می کنند و آنها را به گونه ای غیر قابل انتظار و با دقتی خاص دستکاری کنند . ممکن است یک رفتار و حرکتی خاص را به طور مداوم و تکراری انجام دهند و این رفتار گرچه برای اطرافیان معنی خاصی ندارد ، اما برای خودشان بدون معنی نمی باشد و دیگر اینکه نسبت به انتقال و تغییر و جابجایی بیشتر فضا و مکان و کمتر زمان، مقاوم هستند، یعنی دوست ندارند محل زندگی و منزل آنها تغییر یابد ، علاقه ای به تغییر دکوراسیون محل زندگی و جابجایی لوازم خانه و یا هر جایی که در آنجا وقت می گذرانند مثل مرکز مشاوره و روانشناسی که به آن مراجعه می کنند، اتاق بازی درمانی، اتاق کار درمانی و گفتار درمانی، کلاس مدرسه یا مهد کودک و یا منزل اقوامی که در آن رفت و آمد دارند ویا روند و ریتم زندگی خود و اطرافیان ندارند ، مثلاً اگر همیشه اول صبحانه می خوردند ، بعد استحمام می کردند حالا نمی خواهند این روند تغییر کند و ایجاد تغییر در آن منجر به ایجاد تنش و نا آرامی در کودک می شود و یا اگر همیشه مادر رانندگی کرده و او را به کلاس می برد و یک مرتبه شخص دیگری بخواهد به جای مادر رانندگی کند ابراز مخالفت می کند .
حتی دوست ندارند اسباب بازی ای که همیشه با خود حمل می کنند یا با آن بازی می کند را تغییر داده و با سایر کودکان و اسباب بازی های آنها مشترک بازی کند .
حتی ممکن است نسبت به تعویض لباس واکنش نشان دهند و مدت ها یک لباس خاص را بر تن داشته باشد تا جایی که لباس کهنه شده و قابل استفاده نباشد و یا فقط از یک بالش یا پتوی خاص استفاده کند و آن را همه جا با خود ببرد.
یک سری علائم دیگر رفتاری بارز نیز در این کودکان دیده می شود مثل رفتارهای پرخاشگری و حملات قشقرق ، رفتارهای خودآزارانه مثل کوبیدن سر به دیوار یا زمین ، خراشیدن یا کندن مو ، آسیب زدن به پوست بدن خود مثلا کندن پوست قسمتی از بدن- میزان توجه و تمرکز پایین، کم رویی و خجالتی بودن ، بی خوابی یا سایر اختلالات خواب ، مشکلات تغذیه ، عدم کنترل ادرار و بی اختیاری مدفوع که همه از علائم رفتاری است و علل رفتاری دارد . اما واضح ترین علامت در این کودکان مربوط به اختلالات مکالمه یا زبان و برقراری ارتباط و نداشتن مهارت در بازی کردن می باشد و یکی از ملاک های تشخیص اساسی، تأخیر در رشد و تکامل زبان است .
در این کودکان گاه دیده می شود
رشد زبان یا رشد کلامی تا مدتی به طور طبیعی (تا حدود 18 ماهگی) رشد می کند سپس بتدریج دچار وقفه یا رکود می شود ، یعنی آن میزان از کلمات و جملاتی که قبلاً می دانستند و می توانستند بگویند را دیگر نمی توانند بگویند و تکرار کنند . به نظر می آید دامنه ی لغاتشان کم و یا به تدریج خالی می شود .
کلماتی که قبلاً می گفتند ، الآن نمی توانند بیان کنند ، بنابراین واضح ترین علامت اختلال در مکالمه و زبان است . به هر حال می توان گفت این بچه ها از نظر تعاملات اجتماعی و برقراری ارتباط با دیگران، خصوصا با همسالان خود و بازی کردن با آنها دچار تخریب هستند .
لبخند اجتماعی که از هر کودکی انتظار می رود در سنین پایین داشته باشد، ندارند. این کودکان با ذوق وارد آغوش والدین یا مراقبین و اطرافیان خود نمی شوند و تماس چشمی خوبی برقرار نمی کنند و اگر تماس چشمی برقرار کنند در بسیار نا چیز است .
هیچ رفتاری ناشی از وابستگی نسبت به والدین ندارند و نسبت به دور شدن و جدا شدن مادر واکنشی نشان نمی دهند و وقتی پدر از سر کار می آید ، مانند سایر کودکان ذوق نمی کنند و به استقبال او نمی روند و هیچ گونه رفتاری که نشان دهنده ی وابستگی به والدین و حاکی از نگرانی در زمان های دوری از آنها باشد از آنها دیده نمی شود .
افراد مبتلا به اوتیسم دارای علائم متعدد و متفاوتی هستند که معمولاً حداقل نیمی از علائم زیر راهر کودک مبتلا به نشانگان اوتیسم نشان می دهد . این نشانه ها از خفیف تا شدید متغیر هستند.
- در بازیهای اجتماعی و تخیلی و در مواردی به طور کلی در بازی کردن یا ناتوان هستند یا به گونه ای ضعیف عمل می کنند و با اسباب بازی های خود و سایر کودکان، درست بازی نمی کنند.
- آنها در دوست یابی ناتوانند و قادر نیستند با دیگران رابطه برقرار کنند.
- مشکلات شدید تکلمی دارند. توانایی شروع یا ادامه مکالمه را ندارند.
- دارای حرکات کلیشه ای ، تکراری و زبان غیر معمول می باشند .
- به چیزهایی ( الگوهای محدود ) که مورد علاقه شان است بطور غیر عادی توجه می کنند .
- به نظر می رسد علاقه مند هستند کارهای یکنواختی را به صورت روزمره انجام دهند و اصرار به یکسانی داشته و در مقابل تغییر مقاوم هستند .
- به قسمتهایی از اشیاء دل مشغولی دارند .
- در بیان نیازها مشکل دارند و از اشارات و حرکات به جای کلمات استفاده می کنند.
- اغلب از ضمایر استفاده معکوس می کنند ، به جای استفاده از " من" از " تو" استفاده می کنند .
- کلمات و یا جملات دیگران را تکرار می کنند.
- خنده و گریه بی دلیل دارند و یا بدون علت مشخص نگران و مضطرب می شوند.
- قشقرق به پا می کنند و به دلایلی که برای دیگران آشکار نیست شدیداً پریشان می شوند.
- دوست ندارند در آغوش گرفته شوند و یا دیگران را در بغل گیرند.
- تماس چشمی ندارند یا تماس چشمی آنها اندک است.
- به روش آموزش معمول پاسخ نمی دهند.
- چرخیدن و تاب خوردن را خیلی دوست دارند.
- احساس درد کمتر یا بیشتر از حد دارند.
- از خطرات نمی ترسند.
- پر تحرک یا کم تحرک هستند.
- به صحبتها و یا صداها پاسخ نمی دهند به طوری که به نظر می آید ناشنوا هستند اگر چه حس شنوایی سالم است.
متاسفانه اکثر مردم درباره اختلال اوتیسم اطلاعات کاملی ندارند (یا اصلا هیچگونه آگاهی ندارند) و این باعث می شود نه تنها نشانه های اوتیسم را در کودک خود یا سایر کودکان نبینند و تشخیص ندهند، بلکه اگر متوجه بعضی نشانه های متمایز با سایر کودکان در کودک خود شدند، به موقع برای درمان کودکشان به مراکز موجود و متخصصان مراجعه نکنند.
نکته قابل توجه و مهم این است که همه این علائم در کنار یکدیگر و با شدت یکسان در یک کودک اوتیسم بروز نمی کند و هر کودک اوتیسم تعدادی از این علائم را با شدت متفاوت – از خفیف تا شدید- نشان می دهد و تشخیص و ارزیابی حتما باید توسط متخصص – روانشناس یا روانپزشک کودک و نوجوان - صورت پذیرد. اگر کودکی، گاهی یکی از این علائم را در رفتار های خود بروز دهد، دلیل بر اوتیسم بودن او نمی باشد و نباید والدین او نگران شوند.
- عوامل مستعد کننده ی اوتیسم چه هستند ؟
عفونت های مختلف از جمله عفونت های سرخجه ای در دوران بارداری زمینه را برای ابتلا به این بیماری بیشتر می کند .
عوامل بسیار زیادی به عنوان عوامل مستعد کننده ی اوتیسم شمرده شده اند ، اما هیچ وقت نمی توان قاطعانه گفت اگر کسی دچار اوتیسم است ، حتماً یکی از این عوامل در مورد وی صادق بوده است .
فروشگاه اینترنتی اسباب بازی ، کلیه حقوق این سایت متعلق به بازی دان می باشد و کپی برداری از تصاویر و مطالب آن پیگرد قانونی دارد. «تمامی کالاها و خدمات این فروشگاه، حسب مورد دارای مجوزهای لازم از مراجع مربوطه می‌باشند و فعالیت‌های این سایت تابع قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران است.»
