آشنایی با دهان و ساختمان دندان

دهان:
دهان اولین قسمت دستگاه گوارش است که از لب ها شروع و به حلق منتهی می گردد. دهان انسان در انجام اعمالی نظیر حرف زدن، خندیدن، چشیدن، گاز گرفتن، جویدن و بلعیدن غذا نقش مهمی دارد.
در دهان دو فک وجود دارد، فک بالا ثابت است و حرکت نمی کند. ولی فک پایین حرکت دارد و عمل باز و بسته شدن دهان را انجام میدهد. در داخل استخوان هر فک حفراتی وجود دارد که ریشه دندان ها در آن قرار میگیرد. دندان ها هر یک با شکل ویژه خود به عمل جویدن کمک می کنند. اولین قدم در راه گوارش غذا، خرد کردن و جویدن موادغذایی است که توسط دندان ها صورت میگیرد. دندان های پیش برای بریدن، دندان های نیش برای پاره کردن و دندان های آسیا برای خرد و نرم کردن لقمه غذا شکل گرفته اند.
ساختمان دندان
هر دندان از دو بخش تشکیل شده است: تاج و ریشه
تاج قسمتی از دندان است که در دهان دیده می شود و ریشه قسمتی از دندان است که در داخل استخوان فک قرار دارد.
تاج دندان
در تاج دندان از خارج به داخل سه لایه وجود دارد: مینا، عاج و مغز دندان
مینای دندان
قسمتی از تاج دندان که در دهان قابل مشاهده است، مینا نامیده می شود، سایر لایه ها تاج زیر مینا قرار دارند، مینا سخت ترین بافت ساخته شده در بدن انسان است که اگر این لایه به هر علتی مثل پوسیدگی یا ضربه از بین برود، دندان آسیب پذیر می شود.
عاج دندان
عاج لایه ای است به رنگ زرد روشن که در زیر مینا قرار گرفته و استحکام آن از مینا کمتر است و بر خلاف مینا بافتی زنده بوده و در مقابل تحریکات حساسیت نشان میدهد.
مغز دندان
در هر دندان در زیر لایه عاج مغز دندان قرار گرفته است که حاوی رگ های خونی و اعصاب می باشد.
ریشه دندان
ریشه دندان نیز از سه لایه تشکیل می شود که به ترتیب از خارج به داخل عبارت است از: سمان، عاج و مغز دندان
سمان دندان
لایه ای است که در سطح خارجی ریشه دندان قرار دارد و لذا در دهان قابل مشاهده نمی باشد.
لایه های عاج و مغز دندان در ریشه ادامه لایه های مشابه در تاج دندان است.
بافت های نگهدارنده دندان
دندان ها توسط الیافی به استخوان فک چسبیده اند، استخوان فک خود توسط لثه پوشیده شده است، به مجموع لثه و استخوان و الیافی که دندان را در استخوان نگه داشته اند، بافت های نگهدارنده دندان گفته میشود.
در یک دهان سالم، تنها چیزی که قابل مشاهده است، لثه و مجموع تاج دندان هاست.
دوره های دندانی و زمان رویش
هر فردی در زندگی خود دو سری دندان دارد: شیری و دائمی و سه دوره دندانی را پشت سر میگذارد: دوره دندان شیری، دوره دندانی مختلط (دوره ای که دندان های شیری به تدریج جای خود را به دندان های دائمی می دهند و در دهان کودک مخلوطی از دندان های شیری و دائمی دیده می شود، و نهایتا دوره دندان دائمی.
دندان های شیری: 
زمان رویش اولین دندان شیری: حدود ۶ ماهگی
زمان تکمیل دندان های شیری: ۲ تا ۲/۵ سالگی
تعداد کل دندان های شیری: ۲۰ عدد 
اگر زمان رویش هر دندان نسبت به زمان اصلی آن با توجه به جدول زیر در حدود ۹ ماه به تاخیر بیافتد، فرد باید به دندانپزشک مراجعه کند.
دندان های دائمی:
زمان رویش اولین دندان دائمی: حدود ۶ سالگی
زمان تکمیل دندان های دائمی (به جز دندان عقل): ۱۲ الی ۱۳ سالگی
تعداد کل دندان های دائمی (با در نظر گرفتن دندان های عقل): ۳۲ عدد 
از حدود ۵/۵ تا ۱۲ سالگی به تدریج دندان های شیری لق می شوند و می افتند. معمولا ۲ تا ۶ ماه پس از افتادن هر دندان شیری، دندان دائمی جانشین رویش می یابد و تا پایان عمر در دهان باقی می ماند.