روانشناسی بازی با عروسک

عروسک، از دیرباز، یکی از مهم ترین اسباب بازی های کودکان بوده است. قدمت اولین عروسک ها به دوران ماقبل تاریخ باز می گردد و از موادی همچون سفال، چوب و پشم ساخته می شده اند. عروسک ها به مرور زمان از لحاظ مواد اولیه، ظاهر، پوشش، کارکرد، قابلیت حرکت دچار تغییر و تحول های زیادی شدند.

برخی از کارکردهای روانشناختی عروسک ها از این قرار است:

به دختران و پسران کوچک حس آرامش و امنیت می دهند و استرس آنان را کاهش می دهند. چرا که کودک مشکلاتی را که در زندگی با آن ها مواجه شده است و یا اتفاقاتی را که نتوانسته به درستی درک کند، در غالب بازی نمایشی با عروسکش بازسازی می کند و سعی می کند در محیطی امن آن را حل و فصل نماید. مانند کودکی که به عروسکش آمپول می زند و به او می گوید "نترس" و یا در بازی اش عروسک هایش با هم دعوا می کنند، درست همانگونه که پدر و مادرش با هم دعوا کرده اند. به همین دلیل نیز عروسک همواره یکی از اسباب بازی های مهم مورد استفاده در بازی درمانی بوده است[2].

عروسک همچنین تمرین مهارت های فرزند پروری است و یکی از دلایل اینکه اغلب مادران بهتر از پدران پرستاری از کودک را بلدند، همین است. چرا که دختران در کودکی بیشتر با عروسک بازی می کنند. نحوه بغل کردن نوزاد را می آموزند، به آن شیر می دهند، پوشکش را عوض می کنند و... . همچنین اعتماد به نفس دختران در پرستاری از کودک بیشتر است چرا که در محیطی امن آن را تمرین کرده، بارها اشتباه کرده و یاد گرفته اند در حالی که با نوزاد واقعی آزمون و خطا خطرناک است و برای بسیاری آقایان در ابتدا ترسناک، برای مثال اگر عروسک از دست کودک بیافتد، آسیبی نمی بیند ولی نوزاد آسیب جدی می بیند، آنچنان که در تحقیقات اثبات شده، کودکان دختر هنگامی که با نوزادی در یک اتاق تنها می شوند، تعامل بیشتری با آن برقرار می کنند و هر چه سن آن ها بالاتر می رود، پسران بی تفاوت تر می شوند، به نحوی که در نوجوانی، دختران بیشتری حاضر به قبول پرستاری[3] از کودک می شوند.

همچنین عروسک ها به کودکان کمک می کنند تا در مورد آینده خود تصمیم بگیرند بر فرض با دادن نقش معلمی به عروسک و بازی کردن با آن و تجربه شغل معلمی در محیطی امن.

تمامی تاثیراتی که از عروسک در بالا آورده شده است در مورد عروسک هایی است که به راستی سازمان نایافته هستند. به طور کلی عروسک ها اسباب بازی سازمان نایافته محسوب می شوند. هر چند بسیاری از عروسک های موجود در بازار سازمان یافته می باشند.

اگر برای تان این سوال پیش آمد که اسباب بازی سازمان یافته و نایافته چیست به طور خلاصه باید بگویم که اسباب بازی سازمان نایافته شکل از پیش تعیین شده ای ندارند و کودکان می توانند از ابتکار و تخیل خود استفاده کرده و فعالیت های نوینی انجام دهند. این اسباب بازی ها موجب پرورش فکر و تمیز و تشخیص بچه ها می شوند و موقعیت های یادگیری متفاوتی را فراهم آورده، راه را برای ابتکار کودک باز می گذارند. (مانند: عروسک، خمیر بازی، چفتو ها، لگو ها، مداد رنگی و...)

اسباب بازی های سازمان یافته اسباب بازی هایی هستند که شکل از پیش تعیین شده ای دارند و قالبی برای بازی تعیین می کنند، دامنه ی تاثیر آن ها محدود است و به منظور ایجاد موقعیت یادگیری خاص برای کودکان به کار می روند. (مانند: ماشین، پازل، دومینو، لوتو، منچ، بولینگ، تفنگ و...)

عروسک ها اگر شکل از پیش تعیین شده ای نداشته باشند و برای خلاقیت کودکان جا بگذارند اسباب بازی ای سازمان نایافته و بسیار مفید هستند که تمامی فواید ذکر شده در بالا را دارند.

همچنین این نکته شایان ذکر است که عروسک تنها برای دخترها نیست و چه دختر چه پسر، از عروسک های سازمان نایافته مناسب خود می توانند از فواید روانشناختی بی شمار عروسک ها بهره ببرند.