قوانین بازی بیلیارد

تاریخچه بازی بلیارد

تاریخچه بازی بیلیارد مفصل و بسیار غنی است. این بازی توسط پادشاهان، افراد عادی، روسا، بیماران روحی، بانوان، آقایان و قهرمانان به طور یکسان انجام می شده است.

تا قرن پانزدهم این بازی مدتی در اروپای شمالی و گجویا در فرانسه بر روی چمن مانند بازی کروکت (نوعی بازی با گوی و حلقه) انجام می شده است. بعد از مدتی این بازی به مکان های سربسته بر روی میز پوشیده از پارچه سبز که شبیه به چمن بوده تغییر مکان یافته و در اطراف لبه های این میز حاشیه ای ساده قرار گرفته بود. توپ ها به جای اینکه توسط چوب های سفت و محکم که به آن چماق می گفتند ضربه زده شوند، هل داده می شدند.

عبارت بیلیارد از زبان فرانسه از کلمه بیلارت به معنی یک نوع چوب سفت و محکم و هم از کلمه بایل به معنی یک نوع توپ گرفته شده است.

در ابتدای بازی با تو توپ بر روی یک میز شش حفره ای با یک حلقه شبیه به حلقه بازی کروکت و یک چوب عمود که به عنوان سپر بود، انجام می شد. تا قرن هجدهم به تدریج حلقه و سپر ناپدید شدند و تنها حفره ها و توپ ها باقی ماندند.

قبل از سال ١٨٠٠ این بازی به عنوان بیلیارد اعیان زادگان شناخته می شد اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد مردم با حرفه ها و مشاغل مختلف از آغاز، این بازی را انجام می دادند.

در سال ١٦٠٠ مردم آشنایی کافی با این بازی پیدا کردند، به طوری که شکسپیر در کتاب آنتونی و کلئوپاترا به آن اشاره کرده بود. در اواخر سال ١٦٠٠ چوب بیلیارد ساخته شد. وقتی توپ در کنار یک باند قرار می گرفت، برای ضربه زدن به توپ از چماق به خاطر نوک بزرگش به سختی می شد استفاده کرد، به همین دلیل بازیکنان چماق را وارونه گرفته و از دسته اش برای ضربه زدن به توپ استفاده می کردند. به دسته «دم» به معنی «دنباله» می گفتند که واژه چوب بیلیارد از این کلمه استخراج شده است.

در ابتدا میزها دارای دیواره های عمود و پهن در پشت باندها بودند که از افتادن توپ ها جلوگیری می کردند. تجهیزات بیلیارد به خاطر انقلاب صنعتی بعد از سال ١٨٠٠ در انگلستان به سرعت توسعه پیدا کرد.

گچ برای اصطکاک بیشتر بین توپ و چوب بیلیارد حتی قبل از اینکه چوب بیلیارد نوک داشته باشد استفاده می شد. در سال ١٨٢٣ چرم نوک چوب بیلیارد که با آن یک بازیکن می توانست توپ را به یک سو چرخش بدهد ساخته شد.

میهمانان انگلیسی به مردم آمریکایی نشان دادند که چطور در بازی از حالت چرخشی استفاده می کنند و به این حالت چرخشی فقط در آمریکا و نه در جاهای دیگر اینگلیش می گفتند.

در سال ١٨٢٩ چوب بیلیارد دو تکه بود. حدود سال ١٨٢٥ سطح میزها از تخته سنگ ساخته می شد. گودیر در سال ١٨٣٩ توده کائوچو را کشف کرد و تا سال ١٨٤٥ از آن برای ساخت گوشه های میز بیلیارد استفاده کرد. تا سال ١٨٥٠ میز بیلیارد شکل صحیح و املی به خود گرفت.

قوانین بازی بیلیارد

قوانین حاکم بر بازی بیلیارد از حدود سال ١٧٧٠ تا ١٩٢٠ همان قوانین حاکم بر بازی بیلیارد در انگلستان بود. این بازی بر روی یک میز بزرگ به شکل مکعب مستطیل با سه توپ و شش حفره انجام می شد.

در قرن ١٨ اندازه استاندارد میزها دو به یک، یعنی طول دو متر و عرض یک متر بود. قبل از این ابعاد استانداردی برای ساختن میز وجود نداشت. اصول بازی بیلیارد انگلیسی به واسطه بازی اسنوکر که یک بازی پیچیده، رنگارنگ و مرکب از جنبه های دفاعی و تهاجمی بود، ادامه پیدا کرد با این تفاوت که در بازی اسنوکر از ٢٢ توپ و در بازی بیلیارد انگلیسی از ٣ توپ استفاده می شد.

اشتیاقی که انگلیسی ها به بازی اسنوکر داشتند همانند اشتیاق آمریکایی ها به بازی بیسبال بود. به خاطر این اشتیاق، شما می توانید هر روز شاهد رقابتی در بازی اسنوکر در انگلیس باشید.

آمریکایی ها سال هاست در این رشته فعال هستند و اینکه چطور بازی بیلیارد به آمریکا آورده شده کاملا مشخص نیست. روایت ها نشان می دهد که این بازی در سال ١٥٨٠ توسط یک شخص اسپانیایی به خیابان آگوستین آورده شده است اما تحقیقات به عمل آمده نشان می دهد که در سال ١٥٨٠ هیچ اثری از این بازی وجود نداشته و بیشتر احتمال می رود که این بازی توسط مهاجران انگلیسی و هندی به آمریکا وارد شده باشد.

در سال ١٧٠٠ تعدادی از قفسه سازان آمریکایی تصمیم گرفتند میزهایی هر چند کوچک برای بازی بیلیارد بسازند. با وجود این بازی بیلیارد در سرتاسر کشورهای مستعمره گسترش پیدا کرد. مشهورترین آنها بسفورد، مکانی در نیویورک بود که به دلالان سهام اختصاص داده شده بود.

بازی بیلیارد آمریکایی تا سال ١٨٧٠ همان بازی بیلیارد ٤ توپه بود که معمولا بر روی یک میز بزرگ ١١ یا ١٢ فوتی با چهار حفره و چهار توپ که ٢ توپ آن سفید و ٢ توپ دیگر قرمز بودند انجام می شد.

انواع بازی های بیلیارد

بازی Fifteen-Ball Pool (بیلیارد ١٥ توپه)، با ١٥ توپ مورد نظر که اعداد یک تا ١٥ بر روی توپ ها نوشته شده بود انجام می شد. بازیکن بابت هر توپی که در حفره می انداخت براساس شماره روی آن امتیاز دریافت می کرد.

مجموع شماره های توپ ها در یکسری ١٢٠ بود و کسی که نصف بیشتر این مجموع را به دست می آورد (حداقل ٦١ امتیاز) برنده محسوب می شد. این بازی که به آن «بلیارد ٦١» می گفتنهد، در اولین مسابقات قهرمانی آمریکا در سال ١٨٧٨ به کار برده شد و یک فرد کانادایی به نام سیریل داین قهرمان این مسابقات شد.

در سال ١٨٨٨ به این نتیجه رسیدند که عادلانه تر است امتیازها را براساس تعداد توپ هایی که به داخل حفره می اندازند حساب کنند نه براساس شماره ای که بر روی توپ نوشته شده است. بنابراین Continuous Pool (بیلیارد پیوسته) به عنوان یک بازی قهرمانی، جایگزین بازی ١٥ توپه شد. بازیکنی که آخرین توپ یک مجموعه را به داخل حفره بیندازد می تواند مجموعه بعدی را برای بازی شورع کند و جمع امتیازاتش به طور پیوسته از یک مجموعه به مجموعه دیگر ثبت می شود.

اندکی بعد در سال ١٨٩٠ بازی Eight Ball و به دنبال آن در سال ١٩١٠ بازی Straight Pool ابداع شد. حدود سال ١٩٢٠ بازی Nine Ball اتبداع شد. از سال ١٨٧٨ تا ١٩٥٦ مسابقات قهرمانی بیلیارد به طور سالیانه برگزار می شد و بقیه ماه های باقیمانده حریفان یک به یک به مبارزه با یکدیگر می پرداختند.

تا مدت ها واژه بیلیارد به تمام بازی هایی که بر روی یک میز با حفره یا بدون حفره انجام می شد، نسبت داده می شد. بعضی ها از بیلیارد فقط برداشت بازی های کاروم را داشتند و از Pool برای بازی های حفره دار استفاده می کردند.

وقوع جنگ های جهانی اندکی این بازی را از رونق انداخت اما با دو واقعه مهیج که یکی در سال ١٩٦١ و دیگری در سال ١٩٨٦ به وقوع پیوست، دوباره بیلیارد احیا شد. اولین واقعه، آزادی سینما بود. مثلا فیلم قهرمان براساس سرگذشت والترتیویز، فیلمی سفید و سیاه که زندگی سیاه یک قهرمان بازی را با بازیگری پل نیومن در نقش قهرمان داستان به تصویر کشیده شده بود. صدای به هم خوردن توپ ها باعث شد که مردم به فکر بازی مهیج بیلیارد بیفتند.

اصول بازی اسنوکر که به المپیک رسید

اسنوکر یک بازی با چوب است که بر روی میز بزرگی که با ماده ای از جنس فلانل پوشیده شده و دارای شش سوراخ است بازی می شود. این سوراخ ها در چهار گوشه میز و دو سوراخ در وسط کناره میز قرار دارند.

این بازی بر روی میزی با اندازه ١٢ در ٦ فوت (معادل ٣.٧ در ١.٨ متر) انجام می شود. البته میزهای این بازی در اندازه های مختلفی تولید می شود. معمولا درازای میز دو برابر پهنای آن است.

توپ های اسنوکر

این بازی شامل ٢١ توپ است. ١٥ توپ قرمزرنگ، یک توپ مشکی، یک توپ صورتی، یک توپ آبی، یک توپ قهوه ای، یک توپ سبز و یک توپ زرد. هر توپ قرمز یک امتیاز دارد سایر توپ ها به ترتیب: توپ مشکی ٧، توپ صورتی ٦، توپ آبی ٥، توپ قهوه ای ٤، توپ سبز ٣ و توپ زرد ٢ امتیاز دارند.

در ایران به توپ ها یا گوی های این بازی شار اطلاق می شد. داور در ابتدای بازی توپ ها را می چیند. در قوانین نسخه انگلیسی این بازی هر بازیکن پس از زدن هر توپ قرمز، مجاز به زدن یک توپ رنگی خواهد بود و حداکثر امتیازی که یک بازیکن قادر به گرفتن آن است ١٤٧ است.

خطاها

خطاها برای توپ های زرد، سبز و قهوه ای چهار واحد، آبی ٥، صورتی ٦ و مشکی ٧ واحد است. این خطاها در صورتی که بازیکن به اشتباه به آنها ضربه بزند (توسط توپ سفید، دست، چوب، رست) و همچنین بروز خطاهای دیگر در هنگام و در طول ضربه زدن به توپ های اعلام شده است. اگر توپ سفید هنگام وارد شدن ضربه به هیچ یک از توپ ها برخورد نکند فول محسوب شده و ٤ امتیاز برای حریف محسوب خواهد شد.

توپ های به هم چسبیده

اگر کیوبال به توپ یا توپ هایی که نوبت بازی آنهاست بچسبد، داور باید اعلام کند توپ ها به هم چسبیده و اینکه چه توپ یا توپ هایی به کیوبال چسبیده را نشان دهد. زمانی که اعلام می شود (توپ های به هم چسبیده) ضربه زننده باید کیوبال را طوری از توپ چسبیده دور کند که آن توپ به هیچ عنوان تکان نخورد که در صورت تکان خوردن، خطاست.

اگر کیوبال به توپی که نوبت بازی آن نیست بچسبد یا نزدیک آن باشد و از داور سوال شود که آیا این توپ ها به هم چسبیده یا نه، او جواب آری یا نه را خواهد داد و بازیکن باید طوری به کیوبال ضربه بزند که آن توپ تکان نخورده و کیوبال در ضربه اول به توپ در نوبت برخورد کند.

چنانچه کیوبال هم به توپ در نوبت و هم به توپ خارج از نوبت بچسبند، داور فقط به توپ در نوبت اشاره خواهد کرد و اگر ضربه زننده از داور سوال کند که آیا کیوبال به توپ خارج از نوبت هم چسبیده یا نه، او باید جواب بدهد. اگر داور متقاعد شود که حرکت توپ چسبیده به کیوبال بدون دخالت ضربه زننده است، نباید اعلام خطا کند.

جریمه هایی که با ارزش ٧ امتیازی محاسبه می شوند

- استفاده کردن از هر توپی خارج از میز برای هر منظوری

- استفاده کردن از هر وسیله برای اندازه گیری فاصله ها و دهانه پاکت ها

- پس از پاکت کردن توپ قرمز یا توپ آزاد به جای قرمز دوباره با توپ قرمز بازی شود.

- به جز توپ سفید با هر توپی به جای کیوبال بازی شود.

- زمانی که داور توپ انتخابی بازیکن را سوال می کند بازیکن جواب ندهد.

- پس از پاکت کردن توپ قرمز یا توپ آزاد به جای قرمز و قبل از انتخاب توپ رنگی مرتکب خطا شود.

بازی مجدد

چنانچه بازیکنی به دلیل ارتکاب خطای حریف از او بخواهد که دوباره بازی کند، این درخواست قابل اجراست و نمی توان از آن چشم پوشی کرد ما بازیکن خاطی حق دارد تصمیم خود را عوض کند که:

١- از چه نوع ضربه ای استفاده کند.

٢- کدام توپ در نوبت را برای ضربه زدن انتخاب کند و آن بازیکن در صورت پاکت کردن هر توپ با شرایط بالا امتیاز مربوطه را کسب خواهد کرد.