نشاط و تندرستی، هدیه شیر مادر . مصاحبه پروفسور سلطان زاده

مصاحبه پروفسور سلطان زاده با خبرگذاری ایرنا در مورد شیر مادر

بازی دان به نقل از ایرنا - یکم آگوست نخستین روز از هفته ی جهانی شیر مادر است، تغذیه ای با ارزش که سلامتی، تندرستی و شکوفایی فرد را از تولد تا پایان زندگی تضمین می کند و حس امنیت و آرامش را برای نوزاد به ارمغان می آورد.

شیر مادر بهترین منبع تغذیه و نخستین خوراک نوزاد پس از تولد است که تمام نیازهای غذایی شیرخوار را فراهم می کند. برپایه ی سفارش سازمان جهانی بهداشت نوزاد باید در 6 ماه نخست زندگی با شیر مادر تغذیه شود و در این مدت نیاز به مصرف هیچگونه ماده ی غذایی و حتی آب ندارد. این شیر بایستی به عنوان یک خوراک تکمیلی تا 2 سالگی به کودک داده شود که برای استفاده ی آن، بیش از این زمان به تمایل مادر و کودک بستگی دارد. 

نخستین شیری که ترشح می شود؛ غلیظ و زرد رنگ است و شیر آغوز نام دارد. این شیر به دلیل دارا بودن میزان زیادی پروتئین و املاح، سیستم ایمنی کودک را تقویت می کند و او را در برابر بسیاری از بیماری ها ایمن می سازد. 

متخصصان کودک اعتقاد دارند، در صورتی که مادران در نخستین ساعت تولد فرزندشان آنها را با شیر خود تغذیه کنند، می توان سالیانه از مرگ هزاران تن کودک در سراسر دنیا جلوگیری کرد. تغذیه با شیر مادر اثرات عمیقی را بر بقا، سلامت، تغذیه و رشد کودک بر جای می گذارد و سبب ایجاد رابطه عاطفی خاص میان کودک و مادر، شکل گیری انگیزه و حس امنیت، پرورش رفتار و گفتار کودک می شود. کاهش خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد،کاهش خطر سرطان خون در دوره ی کودکی، افزایش هوش، کاهش عفونت گوش میانی، مقاومت در برابر سرماخوردگی و آنفلوآنزا، کاهش خطر بیماری قند نوزادی، داشتن دندان هایی بهتر، کاهش خطر چاقی در آینده، مقاومت کودک در برابر آلودگی هوا، کاهش خطر درخودماندگی و کاهش ابتلا به آسم و اگزما از دیگر اثرهای مثبت این نوع تغذیه محسوب می شود.

شیر مادر دربردارنده ی مواد کشنده ی باکتری ها و ویروس ها است و به دلیل دارا بودن منبع پروتئینی به نام لاکتوز فرین، رشد میکروب ها در روده کودک را مهار می کند. این شیر همچنین از رشد بسیاری از ویروس ها مانند اوریون، آنفلوانزا و آبله جلوگیری به عمل می آورد.

سلامت مادر، فعالیت و استراحت متعادل و مناسب، نداشتن اضطراب و تشویش، تغذیه ی مناسب و کافی و درمان به موقع بیماری ها و عفونت های احتمالی از جمله عامل هایی است که بر شیردهی موفق مادران تاثیر مستقیم می گذارد و برخلاف آن ناراحتی و نارضایتی مادر و نگرانی و تشویش او، اثرهای منفی بر شیردهی خواهد داشت.

متخصصان کودک با تاکید بر ضرورت تغذیه ی کودک با شیر مادر توصیه می کنند که مادران تنها در صورت ابتلا به بیماری خاصی که پزشک شیردهی را برای مادر یا کودک مضر بداند از جایگزین دیگری برای تغذیه ی فرزند خود استفاده کنند.

دین مبین اسلام نیز سفارش های فراوانی در زمینه ی تغذیه کودک با شیر مادر دارد، برای نمونه در آیه ی 233 سوره ی بقره آمده است: «مادران، فرزندان خود را 2 سال تمام شیر دهند، این برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را کامل کند.»

شیر مادر به صورت های مختلف و در مدت زمان های متفاوت در فضای اتاق، یخچال و فریزر قابل نگهداری است که این امر امکان تغذیه ی نوزاد را در نبود مادر فراهم می کند.

سازمان جهانی بهداشت به دلیل اهمیت تغذیه ی طبیعی نوزاد با شیر مادر، یکم تا هفتم آگوست برابر با دهم تا شانزدهم مرداد را به عنوان هفته جهانی شیر مادر نامگذاری کرد. شعار هفته ی جهانی شیر مادر در 2015 میلادی «حمایت از مادران شاغل برای تغذیه با شیر مادر و پرورش کودک» با هدف توانمند سازی مادران شاغل به منظور تغذیه ی نوزدان با شیر مادر انتخاب شده است.

**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز جهانی شیر مادر با «محمدحسین سلطان زاده» متخصص کودکان و نوزادان و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به گفت و گو پرداخته است.

محمدحسین سلطان زاده با اشاره به ارزش و اهمیت شیر مادر گفت: این شیر موهبتی الهی است و می تواند از تولد تا پایان زندگی ضامن سلامتی، تندرستی و شکوفایی فرد باشد. این مایع ارزشمند در 6 ماه نخست زندگی نوزاد یک غذای کامل به حساب می آید و تا پایان 2 سالگی نیز بخش مهمی از انرژی و مواد مغذی مورد نیاز کودک را تامین می کند. توصیه می شود مادر در 6 ماه نخست تنها از شیر خود برای تغذیه نوزاد بهره ببرد و از دادن آب قند، داروهای گیاهی و شیرخشک به عنوان مکمل و استفاده از شیشه شیر و پستانک خودداری کند.

وی در ادامه تصریح کرد: در آیات قرآن نیز بر اهمیت شیر مادر و مقام او بسیار تاکید شده است تا جایی که خداوند در آیه ی 14 سوره ی لقمان مقام مادر را هم طراز خود قرار داده و آورده است شکرگزار من که خالق تو هستم و شکرگزار مادرت که تو را شیر داده است باش.

این متخصص کودکان و نوزادن اظهار داشت: 95 درصد از مادران می توانند شیردهی موفقی داشته باشند اما 2 تا پنج درصد دیگر به دلیل برخی بیماری ها مانند سرطان سینه، یا پیشینه ی عمل سینه و ... نمی توانند به نوزاد خود شیر بدهند. رشد و تکامل شیرخوار و نوزاد بسیار با اهمیت است و تغذیه ی نوزاد از شیر مادر به شکل گیری ارتباط عاطفی میان مادر و فرزند منجر خواهد شد. پژوهش ها نشان می دهد ضریب هوشی افرادی که با شیر مادر تغذیه شده اند بالاتر از دیگر افراد است و احتمال ابتلا به بیماری های گوارشی و تنفسی در این کودکان کاهش می یابد و کمتر در بیمارستان بستری خواهند شد. شیر مادر موادی را در خود دارد که در هنگام شیوع بیماری وبا، نوزادی که از این شیر استفاده می کند به دلیل مواد ایمن زای موجود در آن به این بیماری مبتلا نخواهد شد. همچنین شیر مادر برخی بیماری های بزرگسالی مانند مشکلات قلبی را نیز کاهش می دهد.

محمدحسین سلطان زاده در ادامه گفت: شیر آغوز یا همان شیر نخستینی که پس از تولد نوزاد تا چند روز از سینه ی مادر ترشح می شود به دلیل در بر داشتن عناصر و مواد حفاظتی و ایمنی بخش، بسیار با ارزش است و هیچ جواهر گرانقیمتی با آن برابری نخواهد کرد. نوزاد با خوردن این شیر در روزهای نخست زندگی واکسینه خواهد شد. این شیر زرد رنگ حاوی مقدار زیادی ویتامین A است و به دلیل ملین بودن به خارج شدن مواد قیری رنگ از بدن نوزاد کمک می کند و برخلاف تصور برخی مادران نه تنها ارتباطی با زردی نوزاد ندارد بلکه میزان آن را کاهش دهد.

وی با تاکید بر برقراری ارتباط پوستی میان مادر و فرزند پس از تولد، یادآور شد: انجام دادن این نوع ارتباط پس از خارج شدن نوزاد از رحم مادر به ایجاد ارتباط عاطفی میان مادر و فرزند منجر می شود. نوزاد در این لحظه بر پایه ی غریزه سینه ی مادر را جستجو و شیرخوردن را آغاز می کند؛ این کار در تداوم شیردهی نیز موثر است. بسیاری از پزشکان به انجام دادن این عمل مهم توجهی ندارند و این خود مادران هستند که باید بر این امر تاکید داشته باشند. توصیه می شود مادران پیش از شیردهی دست های خود را با آب و صابون بشویند و در هنگام شیردهی در وضعیت مناسبی قرار بگیرند و در حالی که نوزاد را به صورت افقی خوابانده اند و سر او بالاتر از بدنش قرار گرفت، شیردهی را آغاز کنند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره ی زمان شیردهی گفت: مادر وظیفه دارد هر زمان و به هر اندازه که نوزاد میل داشت او را تغذیه کند، چرا که شیر مادر پس از نیم ساعت هضم می شود و ممکن است نوزاد خیلی زود احساس گرسنگی کند. برخی مادران احساس می کنند به دلیل اینکه فرزندشان زود گرسنه می شود ممکن است شیرشان آبکی بوده و یا کافی نباشد و به دنبال این تفکر در کنار شیر خود برای نوزادشان از شیرخشک استفاده می کنند که این امر بسیار اشتباه است زیرا شیرخشک به دلیل دیرهضم بودن کودک را زمان بیشتری سیر نگاه می دارد. یکی از دلایل تب داشتن و بالا بودن درجه ی حرارت بدن شیرخوار ممکن است کم خوردن شیر به وسیله ی نوزاد باشد. در چنین موردهایی پس از بررسی میزان پوشش نوزاد به مادران توصیه می شود که مرتبه های بیشتری به نوزاد شیر بدهند، اگر در این صورت نیز کودک بهبود نیافت از راه های دیگری برای بررسی عفونت بدن وی اقدام می شود.

محمدحسین سلطان زاده در پایان با بیان اینکه مادر با مشاهده ی وزن گرفتن نوزاد می تواند دریابد که شیر او کافی است یا خیر، گفت: البته وزن نوزاد از زمان تولد تا روز دهم میان 6 تا هفت درصد کاهش می یابد که این امر طبیعی است اما اگر میان 10 تا 14 درصد وزن شیرخوار کم شود نیاز به بررسی و تصمیم گیری پزشک دارد. پس از این مدت، نوزاد شروع به وزن گیری می کند و بهتر است در سه، پنج و 15 روزگی تولد به وسیله ی پزشک معاینه و وزن شود. 

گروه اطلاع رسانی(مرضیه دهقانی)