چرا کودکان باید با طبیعت آشنا شوند. قسمت ١

بازی دان به نقل از روزنامه جام جم : تا همین چند سال پیش، دنیای کودکان ایرانی اغلب سرشار از جنبش و تحرک و تجربه آموزی از طبیعت بود؛ دنیایی واقعی که طبیعت و نشانه های آن اعم از خاک، آب، باد، موجود زنده و درخت ملموس هستند و نه محدود در قاب تصویری مجازی که حتی امکان تجربه و کسب خاطره ای ماندگار و ساده همچون خاک بازی در آن محال و دست نیافتنی است. امروز اما جای خالی بسیاری از بازی ها و شیطنت های کودکانه را در فضاهای سبز و باز عمومی می توان براحتی احساس کرد. کودکان امروز در مواجهه با طبیعت بیشتر غریب و بیگانه جلوه می کنند تا صاحبخانه. این یک واقعیت است که کودکان ایرانی بیشتر از آن که با گونه های جانوری و گیاهی ارزشمند کشور خود همچون گورآسیایی، درنای سیبری، یوز آسیایی، سمندر امپراتور و زاغ بور مانوس و آشنا باشند؛ حیواناتی نظیر گورخر، شیر و فیل آفریقایی، خرس قطبی، پنگوئن و پاندا را می شناسند. این اهمال از جانب کیست؟ چرا کودکان آن طور که باید و شاید در طبیعت وقت نمی گذرانند؟
 آیا فضاهای محدود و بسته آپارتمانی و ترجیح بازی های کامپیوتری به فعالیت های فیزیکی نشاط آور گروهی، انتخاب کودکان ماست؟ مرز غریبگی کودکان با طبیعت تا آن حد است که دیگر کمتر کودکی را می توان در حال خاک بازی، آب بازی، شن بازی، گرفتن پروانه، تعقیب مورچه ها و زنبورها یا حتی هنگام بالارفتن از یک درخت غافلگیر کرد. کودکان خاموش و غرق دنیای مدرن که بازی های کامپیوتری تمام ذهن آنها را پر کرده، فرزندان همان نسلی هستند که بازی را در قلب طبیعت و با سر و صدای زیاد می شناخت. بزرگسالان امروز یا همان کودکان دیروز که برای غذا پختن در فضای باز، تاب بازی بر شاخه یک درخت، گرفتن قورباغه، چادر زدن در فضای باز، سبزیکاری، وارد شدن به لانه مرغ و خروس ها، سوار شدن بر حیوانات چهارپا، آب بازی، پیدا کردن لانه گنجشک و زاغی ساعت ها وقت صرف می کردند و هزار و یک تدبیر کودکانه برای بازی داشتند، اینک پدر و مادر کودکانی هستند که بازی را در فضای مجازی به هر تفریح دیگری ترجیح می دهند. واقعیت غیرقابل انکار این است که فرزندان ما هم اکنون نه تنها محیط زیستی شکننده و آسیب پذیر را به ارث برده اند، بلکه حتی اغلب به اندازه ای در دنیای مجازی گرفتار شده اند که اهمیت شناخت و حفاظت از محیط زیست برای آنها مفهومی ندارد. آیا همه اینها انتخاب کودکان ماست؟
ضرورت دوستی با طبیعت برای کودکان
 واقعیت دنیای مدرن امروز، تغییر در سبک زندگی است که البته به خودی خود مشکل ساز نیست. بدیهی است زمانی می توان از یک سبک زندگی انتقاد کرد که آثار و عواقب ناشی از آن به شکل منفی نمودار شود. نخستین هشدار ناشی از تغییر سبک زندگی امروزی را بر کودکان شاید بتوان در تازه ترین آمار منتشر شده از طرف سازمان بهداشت جهانی جستجو کرد: ایران یکی از هفت کشوری است که میزان چاقی کودکان در آن بالااست. علاوه بر این، مطالعه روی بیش از سی هزار کودک ایرانی نشان می دهد میزان شیوع چاقی و چاقی مفرط در میان کودکان ایرانی به ترتیب حدود ۲۷/۹ درصد و ۲۲/۳ درصد در مقایسه با استانداردهای جهانی است و این ارقام جای تعمق دارد. براساس تحقیقات متعدد علمی می توان با صراحت اعلام کرد یکی از مهم ترین دلایل چاقی در کودکان بی تحرک، تغییر سبک زندگی و دور شدن از محیط های طبیعی است. همین مساله بخوبی نشان می دهد که چرا کودکان ایرانی امروز بیشتر از گذشته نیازمند طبیعت و در عین حال جنبش و تکاپوی واقعی و طبیعی و نه صدالبته مجازی هستند. از سوی دیگر مطالعات گواهی بر این واقعیت است که ریشه درمان بسیاری از اختلالات و ناهنجاری های دوره کودکی در طبیعت نهفته است. دکتر عبدالحسین وهابزاده در پیشگفتار کتاب کودک و طبیعت به تاثیر مثبت ناشی از حیوان درمانی در مداوای بیماری هایی نظیر اوتیسم، ناهنجاری های رشد، بیش فعالی، اختلال سلوک و اختلال بی اعتنایی اشاره و آن را مقابله ای مفید توصیف می کنند.
دکتر روت اتزل، متخصص بهداشت عمومی از دانشگاه ویسکانسن می گوید، متاسفانه مفهوم بازی در نسل جدید به شکل تاسف آوری تغییر کرده است. به گفته این متخصص، کودکان کامپیوتری احتمالانسبت به والدینشان طول عمر کمتری خواهند داشت و ریشه این مساله هم در کم تحرکی است. ریچارد لوو نیز یک نویسنده و محقق است. وی در کتاب خود با نام آخرین کودک در جنگل به این نکته اشاره می کند که دور نگهداشتن کودکان از طبیعت باعث اختلال رفتاری زیادی در آنها شده است. وی در کتاب خود به تفصیل، عواقب منفی پرهیز از فعالیت جسمانی و پرورش کودکان در چارچوب هایی بسته را تشریح می کند و می افزاید: «لمس نکردن طبیعت در کودکان امروزی بحرانی است که باید آن را جدی گرفت.» در عین حال اغلب متخصصان بر این باور هستند که ریشه بسیاری از بیماری های مزمن در کودکان نظیر دیابت، مشکلات قلبی، آسم، تنگی نفس هنگام خواب، کمبود ویتامین D، استرس و خصوصا بیش فعالی در نداشتن ارتباط مستقیم با طبیعت نهفته است در حالی که فعالیت فیزیکی و جسمانی مزایای عمده ای نظیر اسکلت بندی محکم تر و سالم تر، داشتن ماهیچه های سالم تر، کاهش چاقی و خصوصا کاهش احتمال ابتلابه بیماری های مزمن و شایع را در کودکان به ارمغان خواهد آورد. به خاطر داشته باشید آموزش های زیست محیطی مفید دوران کودکی قطعاً راهکاری موثر نه تنها برای حفظ طبیعت بلکه برای لذت بردن و منتفع شدن از مزایای متعدد آن است. تحقیقات نشان می دهد بسیاری از گفتارها، دغدغه ها و رفتارهای بزرگسالان حتی غلو درباره گذشته و به تصویر کشیدن دنیایی بکر و پاک تر همه می تواند اطلاعاتی مفید برای درک واقع بینانه تر از طبیعت در اختیار کودکان قرار دهد و این تجربه ای مستقیم و مفید است که می تواند اهمیت حفاظت از طبیعت را بالاخص در نزد کودکان چندین و چند برابر کند.